Panelen uit het stadsbos

In 2030 moet de Nederlandse bouwsector voor 50% circulair zijn. Maar wat betekent circulair bouwen eigenlijk? En wat zijn de gevolgen voor de interieur sector waar budgetten vaak scherp en tijdlijnen kort zijn? Marieke van den Heuvel (ruimtelijk ontwerper en onderzoeker) duikt samen met Baars & Bloemhoff in de keten van interieurbouw op zoek naar een antwoord op deze vragen. Ze praten met toonaangevende ontwerpers, makers, fabrikanten, adviseurs en slopers over circulair ontwerpen in de praktijk. Hoe gaan ze te werk en waar lopen ze tegen aan? Het komende half jaar publiceren we in de reeks 'duurzame koplopers' maandelijks een interview op deze site.

In gesprek met Kristof van Hoye van UNILIN Panels en UNILIN Group

Circulariteit zit diep verweven in de geschiedenis van UNILIN. Het bedrijf werd in 1960 opgericht door een veertigtal vlasboeren die een toepassing zochten voor de restromen die anders verbrand zouden worden. Het begon met vlasspaanplaten, maar anno 2022 maakt de UNILIN Groep panelen, wandsystemen, vloeren en isolatiemateriaal. Gedreven door circulaire ambities zet Kristof van Hoye zich sterk in om interne en externe afvalstromen beter te organiseren om zo grondstoffen maximaal te benutten.

Er zijn veel opvattingen over duurzaamheid en circulariteit, wat is jouw visie op deze begrippen?

De gedachte dat afval ook een grondstof is, zit diep in onze ontstaansgeschiedenis en is vandaag nog sterk verweven met onze bedrijfsvoering. Het terugnemen van materialen is daarom een belangrijke pijler binnen de duurzaamheidsstrategie. Voor mij betekent circulariteit daarom om waarde te zien in alles.

Kan je uitleggen wat de concrete maatregelen zijn die UNILIN Panels neemt om circulaire doelstellingen te behalen?

Binnen het thema duurzaamheid werken we met verschillende sub domeinen. Energie is uiteraard een belangrijke pijler, bijvoorbeeld door windmolens, zonnepanelen op de site en het vervangen van gas door biomassa stromen. Voor UNILIN Panels zijn we bezig met een cradle to cradle™ certificatie, daarvoor moeten we binnen de productieketen elke stap apart analyseren of deze voldoende duurzaam is. Het milieubewust omgaan met grondstoffen is hier ook belangrijk in.

Want jullie grondstoffen zijn grotendeels circulair?

Ja, onze spaanplaten worden grotendeels gemaakt van post-consumer hout. Wij halen ons hout uit wat we het stadsbos noemen; uit bijvoorbeeld oude meubels of de sloop van huizen. Deze visie is al vroeg ontstaan, ook omdat In de omgeving van onze fabrieken in West-Vlaanderen niet veel bossen zijn, als we de komende jaren platen willen maken zou het een optie zijn om hout van steeds verder weg te halen, maar dit is ecologisch en economisch onverantwoord. Het is ondenkbaar om de bossen in Europa hiervoor helemaal leeg te kappen.

MDF en HDF wordt gemaakt van hout afkomstig uit resten van houtzagerijen of takken uit wegbermonderhoud. Wij zijn nu net gestart met het recyclen van oude MDF. Dat is een nieuwe, door ons gepatenteerde techniek. Daarbij steken we de oude platen in een soort snelkookpan waar onder druk de vezels als een soort popcorn loskomen. Die kan je dan gebruiken om nieuwe MDF te maken.

Omdat we pas zijn begonnen, zijn de hoeveelheden nog relatief beperkt. Op vandaag gaan we 8000 à 10000 ton MDF en HDF resten op jaarbasis een tweede leven geven. Deze hoeveelheden willen we snel opschroeven. We willen tegen 2030 minstens 25% van onze grondstoffenmix op groepsniveau vervangen door gerecycleerde vezels en zo jaarlijks 380.000 ton CO2 opgeslagen houden in ons materiaal.”

Dat is goed nieuws! Maar dan wordt er nog steeds 75% niet gerecycleerde vezel gebruikt. Kan dit aandeel op termijn nog verder verminderd worden?

Door het aandeel van gerecycled hout verandert de grondstof van onze platen, maar het moet wel nog steeds aan dezelfde vereisten voldoen zoals bijvoorbeeld dezelfde sterktes hebben. Dat vergt tijd en kennis opbouw. Wat ook een belangrijke rol speelt is dat we die 25 % die we nu willen vervangen – dat is echt veel massa om voor te stellen – ook moeten inzamelen. Het is voor een stuk mijn job om een systeem op poten te zetten om MDF afval als homogene stroom uit de markt te halen. Dat is uitdagend omdat nu alles vaak gemengd de containers ingaat.

Hoe werkt de inzameling voor het resthout dat jullie voor spaanplaten gebruiken?

De grondstof is voor ons een spaan, een splinter hout. Naast het hout dat we via inzamelaars en milieustraten verzamelen, sourcen we ook een gedeelte bij de bron: Wij hebben klanten bij wie we containers laten plaatsen voor de spaanplaat- en andere houtresten. Die gaan naar een hub waar het wordt opgespaard, en vervolgens naar UNILIN wordt gebracht. Wij of onze partners breken het hout, zeven het stof af en halen via hightech technologie alle non-hout stromen eruit. Daarvoor gebruiken we onder andere infrarood, windshifters en waterbaden om het zand en glas eruit te scheiden.

Wat is het percentage dat niet recyclebaar is en wordt dit verbrand of geef je die (terug) aan een afvalverwerkingsbedrijf?

Uit de grondstoffen-mix die bij ons toekomt halen we inderdaad nog ongeveer 10% nevenstromen. Dit zijn bijvoorbeeld stukjes metaal, steentjes en andere verontreinigingen. Wat we vandaag nog verbranden in onze eigen groene stroomcentrales zijn de fines, dat is het houtstof. Dat kunnen we niet hergebruiken omdat het zachte spots in de platen creëert. Wat betreft het metaal, dat zijn veel nagels en dergelijke, en ook geelkoper van de deurklinken, dat brengen we naar de metaal recyclage. Het steen en glas gaat naar de wegenbouw. Zo proberen we alle reststromen te valoriseren.

Wat gebeurt er met de toplaag van oude spaanplaten, kun je die ook recycleren?

Je bedoelt de melamine laag? Dat is qua massa nihil, het wordt in het breekproces tot stof vermalen en is onderdeel van de fines die worden verbrand voor energie. Er lopen ook onderzoeken om mineralen en harsen te gaan hergebruiken of om bijvoorbeeld met biologische binders te werken.

En wat gebeurt er in het proces met de lijmresten?

De lijm is geïmpregneerd in het hout van de spaanplaat en blijft daarom aanwezig, maar dit heeft geen effect op de nieuwe platen. Een belangrijk onderdeel waarmee we nu bezig zijn is het ontwikkelen van een biogene lijm. Een van de uitdagingen is dat het veel trager uithardt waardoor de productiesnelheid terugvalt. Dus de kennis is er, maar we zijn aan het zoeken naar een technologische manier om de productie op te schalen.

Is jullie bedrijfsmodel in de loop der tijd veranderd van producent naar deels afvalverwerker?

Ja en nee, we zijn allereerst producent van platen en panelen en ons eindproduct moeten perfect zijn en aan alle eisen voldoen. Bij een afvalverwerker is de insteek anders. Onze uitdaging is dat we enerzijds een klassiek industrieel bedrijf zijn met medewerkers die echt op het eindproduct en design werken. Anderzijds hebben we mensen die met beide voeten in die recyclage-wereld staan. Dat is wel een unieke link.

Wat zijn de mogelijkheden voor de gebruikers van (UNILIN Panels) platen om te zorgen dat het restmateriaal niet bij een milieustraat komt waar het mogelijk wordt verbrand, maar rechtstreeks bij jullie?

Dat is iets waar ik zelf mee bezig ben, om hergebruik dieper in de markt te zetten door andere samenwerkingen aan te gaan. We gaan “aan de bron”, bijvoorbeeld samen met de aannemer of keukenboer, overleggen hoe ze het best kunnen scheiden waardoor het sorteerproces minder tijd, energie en geld kost. Ook zet ik systemen op waarbij we het materiaal direct bij de klant gaan ophalen.

Daarnaast werken we soms direct met architecten of opdrachtgevers. We helpen winkelketens circulaire winkels te bouwen. Daarvoor ga we eerst naar het te slopen gebouw om een scan te maken van wat we kunnen oogsten. Een gedeelte is geschikt voor direct hergebruik, waarbij het zijn maximale waarde behoudt, de rest wordt door ons gerecycleerd.

Hebben jullie op dezelfde manier met Inntel Hotels samengewerkt?

Ja, dat klopt. Toen het Eurosongfestival naar Rotterdam kwam, wilden zij hun hotelkamers opknappen. Daarvoor zijn we er eerst een nacht gaan slapen om goed te zien welke materialen er allemaal aanwezig waren. Daarna hebben we advies gegeven over hoe ze de materialen moesten sorteren om de maximale hoeveelheid grondstof die in die kamers aanwezig was op de juiste manier bij ons te krijgen. Hadden we dat niet gedaan, dan was het gewoon leeggehaald, alles door elkaar, textiel, meubels, porselein. Zo de oven in.

Is deze manier van werken duurder?

In eerste instantie zijn er extra kosten door het zorgvuldigere ontmantelen of door het voorzien van sorteertrainingen. Na een tijd gaat dat wegebben omdat we er steeds beter in worden. We worden slimmer en gaan zo onnodige kosten vermijden. Een voorbeeld is het inzetten van scheepvaart: waarom 50 transporten doen vanuit Nederland als je het op 1 schip kunt laden? Dat scheelt ook veel CO2 uitstoot.

Hoe ziet de toekomst van UNILIN erover tien jaar uit?

Ik denk bijvoorbeeld dat onze lijm volledig biogeen zal zijn, en dat we nog meer reststromen gaan toepassen in onze platen. Voor de andere divisies binnen de UNILIN groep, waar we bijvoorbeeld ook tapijten, vinyl vloeren en isolatie produceren, gaan we take back modellen organiseren. Ons bedrijf gaat er binnen 10 jaar zeker anders uitzien, de circulaire schil wordt verder uitgebouwd, en ook de producten zullen hogere percentages hebben aan circulaire grondstoffen.

Welke rol kan de overheid spelen om het recycleproces te verbeteren?

Vandaag wordt in Nederland maar 30% van al het houtafval gerecycled. 70% gaat de oven in, daar zitten helaas veel benutbare grondstoffen bij. Misschien is dat ook een taak voor ons, om vaker te gaan lobbyen bij de overheden, zodat het onmogelijk wordt om recycleerbare materialen, te gaan verbranden, wat dat is gewoon not done!

De belangrijkste take-aways:

• Spaanplaat wordt bijna volledig gemaakt uit hergebruikt hout.
• MDF kon tot voor kort niet gerecycled worden maar daarvoor is nu een nieuwe techniek ontwikkeld. Hierdoor zal UNILIN Panels een kwart van grondstoffenmix voor MDF en HDF uit reststromen gaan halen.
• Spaanplaat kan apart opgehaald worden en via een hub naar UNILIN Panels gebracht, waardoor het niet verbrand wordt.
• Focus voor verbeteringen van plaatmateriaal zijn bijv. biogene lijmen.

Dit onderzoek wordt mede mogelijk gemaakt door het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en Baars & Bloemhoff.

MEER ARTIKELEN LEZEN ZOALS DEZE?

Wil jij op de hoogte blijven van vergelijkbare nieuws items? Meld je aan, dan sturen wij jou iedere 2 weken interessante en inspirerende updates.